Boeren in de veranderende landbouw: zo doen we dat bij De Kleine Wildenberg

Voor boeren is het een uitdagende tijd om in te werken en leven. Er spelen veel belangrijke vragen rondom klimaat, verduurzaming en de stikstof-problematiek. Grote vragen waarop ook wij, als kleinschalig familiebedrijf, antwoorden proberen te vinden. Ook hier blijft het zoeken naar manieren om op de Kleine Wildenberg te blijven boeren, terwijl we bijdragen aan een divers en evenwichtig platteland. En van waarde zijn voor mens, dier, natuur en cultuur. Iedere dag blijven we ontwikkelen om dat mogelijk te maken.

In dit blog lees je hoe wij de boerderij runnen en het anders doen, hoe we voedsel produceren en hoe verbreden in de landbouw ons nieuwe kansen heeft gegeven.

Wat ging hieraan vooraf?

Lange tijd bestond het platteland uit gemengde bedrijfsvormen (akkerbouw, landbouw en veehouderij). Maar door verschillende oorzaken hebben veel boerenbedrijven zich de afgelopen decennia gespecialiseerd en zijn op steeds grotere schaal gaan werken. Dat komt bijvoorbeeld door de komst van kunstmest, maar ook door stimulering vanuit overheden en banken. Hierdoor veranderden de zandgebieden in Oost-Nederland, de omgeving van de Kleine Wildenberg. Met vermindering in de diversiteit van planten en dieren tot gevolg.

Inmiddels kent iedereen ook de stikstofproblematiek, die voor veel boeren het voortbestaan onzeker maakt. Veel boeren willen graag helpen de biodiversiteit te herstellen, iets doen voor de wereld. Maar waar doe je goed aan? En hoe realiseer je dit? En dan ook nog binnen de gestelde kaders van de overheid, die onduidelijk en wispelturig zijn. Het zijn vragen waar niet een kant en klaar antwoord op te geven is. Het stelt boerenbedrijven voor de uitdaging om alternatieve manieren te vinden om hun boerderij te blijven doorgeven aan de volgende generatie.

Wil je meer weten over de geschiedenis van onze boerderij, bekijk dan deel 1 en deel 2 van de bijzondere geschiedenis van de Kleine Wildenberg met mooie oude foto’s.

• 

De kracht van multifunctionele landbouw

In tijden van groei en monocultuur (als een boerenbedrijf zich focust op één gewas of activiteit), is op de Kleine Wildenberg de ambitie om klein en veelzijdig te blijven altijd gebleven. Op onze boerderij beheren we 8 hectare grond. Dat lijkt misschien veel, maar is voor een boerderij toch kleinschalig. Al in een vroeg stadium is hier bewust de keuze gemaakt voor verbrede of multifunctionele landbouw.

Bij multifunctionele landbouw is er samenhang tussen verschillende bedrijfsonderdelen. Bij ons op de Kleine Wildenberg komen naast agrarische elementen, ook zorg, recreatie en andere activiteiten in harmonie samen. Want een boerderij en het platteland in het algemeen hebben veel meer te bieden dan alleen voedselproductie. Multifunctionele landbouw brengt zo niet alleen voedsel op, maar draagt bij aan de uitdagingen van vandaag.

Breder van betekenis zijn

Natuurlijk blijven we in essentie een boerderij – en daar zijn we trots op. Maar er is meer. Zo hebben we een grote moestuin en een boomgaard met fruit en noten. Samen met onze koeien, varkens en alle andere dieren, leven we mét en in de natuur. We laten onze eigen producten bewerken, bijvoorbeeld het fruit tot jam en de appels en peren tot sap. Het vlees komt van onze eigen koeien en we werken samen met lokale verwerkers en cateraars om de lekkerste producten te maken.

Op deze manier willen we breder van betekenis zijn en meer waarde toevoegen dan alleen door het verbouwen van voedsel. Iets wat gelukkig ook steeds meer op Europees, landelijk en lokaal niveau wordt ondersteund.

We onderhouden verschillende landschapselementen en willen mensen mee laten genieten van het land. Onze missie is om anderen te laten proeven van de boerderij en het rijke buitenleven.

‘Zorg, recreatie, agrarische en niet-agrarische elementen komen in harmonie samen en creëren een nieuw soort waarde-uitwisseling: van vertrouwen, energie, geluk, ontspanning en gezondheid. Van delen in de welvaart, en van gezamenlijk zorg dragen voor elkaar en de natuur.’

De Kleine Wildenberg als zorgboerderij

Een ander voorbeeld van hoe wij aan verbrede landbouw doen: in het jaar 2000 zijn we gestart met de zorgboerderij. We deden destijds met aan het project ‘Landbouw en zorg’; cliënten werden voor dagbesteding geplaatst bij reguliere boerenbedrijven, toen nieuw voor Nederland. Inmiddels weet iedereen dat dit een succesformule kan zijn en is het aantal zorgboerderijen in aantal en omvang flink toegenomen. De vraag naar zorg stijgt.

Nog altijd is de Kleine Wildenberg een zorgboerderij en werken we dagelijks samen met cliënten en vrijwilligers. De één komt hier voor dagbesteding, de ander is hier als vrijwilliger.

Samen doen we het werk dat gedaan moet worden op een boerderij, zoals het zaaien en oogsten, het verzorgen van de dieren en het erf netjes houden. De waarde die dit brengt, voor ons en de mensen die hier werken, is eigenlijk niet in woorden te bevatten.

TIP: Lees ook hoe het buitenleven en tuinieren als therapie kunnen werken in dit blog >> Blog: Buitenleven en tuinieren als therapie

Vakantie vieren op de boerderij

Toen Lars en ik (Margreet) in 2014 de boerderij overnamen, werd de recreatieve tak van De Kleine Wildenberg uitgebreid. We ontvangen inmiddels het hele jaar door gasten voor een vakantie of weekend weg. Maar ook groepen komen graag vergaderen op de boerderij, of voor een rondleiding over het erf.

We merken dat steeds meer jonge gezinnen onze boerderij graag bezoeken. Even weg van de drukte en terug naar de basis (de natuur en de boerderij), knuffelen met de dieren en helpen met het voeren. Er is gelukkig steeds meer behoefte om te weten waar je eten vandaan komt en kinderen hier meer over te leren.

‘Hier kun je zien, proeven en meedoen op een bijzondere boerderij in het IJssellandschap’

Boerderij de Kleine Wildenberg

We vinden het belangrijk om daaraan bij te dragen, ook heel praktisch. Tijdens een vakantie op de Kleine Wildenberg mag je bijvoorbeeld zelf aardappelen uit de grond halen en je eigen boontjes plukken. En het vlees? Dát is toch wel een beetje een dingetje, wanneer je de koeien ook nog echt in de wei ziet lopen en daarna hun vlees als een hamburger op je bord…

Onze gasten eten mee van de producten van onze boerderij. Zo houden we de keten zo kort mogelijk én laten we mensen zien waar hun voedsel vandaan komt.

Zo is het agri-toerisme, wat iedereen uit Italië wel kent, hier in Nederland ook groeiende. De meest bijzondere plekjes voor je vakantie vind je op het platteland.

Lees ook het blog: Agritoerisme, het boerderijleven van Italië, vind je gewoon in Nederland

Het geheel is meer dan de som der delen

Het leukste van al deze verschillende activiteiten binnen De Kleine Wildenberg is dat er steeds meer kruisbestuiving plaastvindt. Tussen de verschillende doelgroepen en sectoren. Zo is er de zorg, de recreatie, en natuurlijk de agrarische tak als basis van onze boerderij. Het geheel is meer dan de som der delen!

Denk daarbij aan gepensioneerde vrijwilligers die met cliënten van de zorgboerderij samen werken, leren en consumeren van het land. Of aan cliënten en vrijwilligers die alle aandacht en tijd voor de dieren hebben, en andersom. Maar ook onze recreatieve gasten worden wat wijzer van een wandeling over het erf waarbij de 300+ jaar oude geschiedenis van het bedrijf en de waarde van landbouw en natuur wordt gedeeld. Cliënten laten trots zien waar ze werken aan deze bezoekers en wijzen hen graag de weg op het erf. Dat zijn de echte win-wins!

Om te komen tot een situatie waarbij het geheel meer is dan de som der delen, hebben we onze bedrijfsactiviteiten verbreedt én verdiept. We gaan voor kwaliteit (in plaats van kwantiteit), we houden de keten kort en halen onze inkomsten uit verschillende sectoren. Zo kunnen we ons boerenbedrijf kleinschalig houden, risico’s spreiden en krijgen onze producten een grotere waarde (voor mens, dier en milieu).

Dit alles gebeurt simpelweg door de rijkdom en overvloed van het buitenleven ter beschikking te stellen en te delen.

De keerzijde: regels en systemen

Regelmatig krijgen we de reactie dat wij de droom leven die veel mensen voor ogen hebben. Het lijkt ideaal, maar ook wij kennen de lastige uitdagingen en een andere kant van het idealistische “ik vertrek, op eigen stek” verhaal.

Het is best hard werken en je bent nooit echt klaar. Ondernemen in verschillende sectoren, betekent ook dat je te maken krijgt met verschillende wetten en regels. Kwaliteitsystemen en regels geven naast houvast, ook een administratieve druk. Soms is er tegenstrijdigheid in beleid of angst van buren voor veranderingen, wat weer tot vervelende situaties en zelfs tot rechtszaken kan leiden. Ook daarover kunnen wij helaas meepraten.

Gelukkig zijn er positieve reacties in overvloed en voelen we ons verrijkt om deze, voor ons zo bijzondere plek, een tijdje te mogen beheren.

Ook behoefte om mee te genieten van het platteland?
Je leest erover in dit blog: Beleef klein groots geluk op vakantie!

En… hoe nu verder?

Veel boeren zijn zoekende naar hun toekomstperspectief. De overheid heeft hierin ook een grote rol. De multifunctionele landbouw zal hier in de toekomst een steeds grotere rol in gaan spelen, denken wij. Bij de Kleine Wildenberg liepen mijn ouders eigenlijk al een beetje voor, op de ontwikkelingen. Daar plukken wij nu nog steeds de vruchten van.

Het beleid volgt meestal ook de ontwikkelingen; dat maakt ruimte voor experimenteren van belang en hopelijk blijven er vernieuwers doorzetten en proberen om hun eigen plan en dromen te blijven waarmaken.

We hopen dat veel boeren vooral dat kunnen blijven doen waarvan ze zelf blij worden. Door plannen te blijven maken voor dat stukje platteland wat ze vaak al generaties lang beheren, en te helpen de toekomst een beetje beter en mooier te maken.

De uitdagingen én kansen liggen er. Want door een integrale aanpak binnen een boerderij, of ambitieuzer – binnen de regio, bieden uitdagingen natuurlijk ook kansen! Als meerdere (familie)bedrijven bijdragen aan een fysiek en mentaal gezonde regio, zullen de krachten zich bundelen en de oplossingen voor de vragen van deze tijd exponentieel groeien. Iets waar de uitdagingen van vandaag bij gebaat zijn.

Wij blijven bij de Kleine Wildenberg stappen vooruit zetten. Zo hebben we in het afgelopen jaar bijvoorbeeld zonnepanelen geplaatst, die ons gehele erf, inclusief de recreatie-accomodaties, voorzien van stroom! Ook willen we voor onze gasten een laadpaalvoorziening plaatsen en zijn we plannen aan het maken voor een nieuwe inrichting van ons erf.

Wil je meer weten over onze visie op boeren en onze boerderij? We ontmoeten je graag bij de Kleine Wildenberg voor een rondleiding over het erf, een vakantie, vergadering of zomaar een praatje.